ފެން

ފެން

ފެނަކީ ކޮންމެ ދިރޭއެއްޗެއް ދިރިހުރުމަށް އެންމެ މުހިއްމު އެއް މާއްދާ އެވެ. ކޮންމެ ދިރޭ އެއްޗެއްގެ އަސްލަކީ ފެންކަމުގައި މާތްﷲ ލައްވަވާފައި ވެއެވެ. އިންސާނާގެ ހަށިގަނޑުގައި ފެން ވަރަށް ގިނަ އަދަދަކަށް އެކުލެވިގެންވާކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. އެގޮތުން 50 ކިލޯގެ ބަރުދަން ހުންނަމީހެއްގެ ހަށިގަނޑުގައި ގާތްގަނޑަކަށް 31 ލީޓަރުގެ ފެން ހުންނަކަމަށް ވެއެވެ. އަދި 10 ކިލޯގްރާމްގެ ބަރުދަން ހުންނަ ކުޑަކުއްޖެއްގެ ހަށިގަނޑުގައި ގާތްގަނޑަކަށް 8 ލީޓަރުގެ ފެން ހުންނަކަމަށް ވެއެވެ.

 

ފެން މުހިއްމުވާ ސަބަބުތައް

އިންސާނާއަށް ފެން މުހިއްމުވާ ތަފާތު އެތައް ސަބަބުތަކެއް ވެއެވެ. އެގޮތުން އިންސާނާއަށް ފެންބޭނުންވާ ސަބަބުތަކުގެ ތެރޭގައި ނޫނީ އިންސާނާގެ ހަށިގަނޑުގައި ފެނުން ކޮށްދޭ މަސައްކަތްތަކުގެ ތެރޭގައި ހަށިގަނޑުގައިވާ ދިޔަތަކާ، ސެލްތައް އުފެއްދުން، ކާތަކެތި ހަށިގަނޑުގެ ތެރޭގައި ފަސޭހައިން ހަޖަމުކުރެވޭނެގޮތް ހެދުން، އަނގަ، ގޮހޮރު، ފުއްޕާމޭ، ހަން ފަދަ ގުނަވަންތައް ކުރަކިވިޔަނުދީ ތެތްކަންމަތީ ބެހެއްޓުން، ކުޑަކަމުނަޖިހާއެކު ހަށިގަނޑުގައި އުފެދޭ ކުނިބުނި ހަށިގަނޑުން ބޭރުކުރުން، ހަން ސާފުކޮށް ބެހެއްޓުން، ހަށިގަނޑުގެ ފިނިހޫނުމިން އެއްވަރެއްގައި ހިފެހެއްޓުން، ދާހިއްލުމަށް ފަހިކޮށްދިނުން، ހަށިގަނޑުގައި ހިމެނޭ ލޮނުގެ މާއްދާތަކުގެ މިންވަރު ހަމަހަމަކަންމަތީ ބެހެއްޓުމަށް އެހީތެރިވެދިނުން، ހަށިގަނޑުގައި ހިންގާ އެކިއެކި މެޓަބޮލީކް ރިއެކްޝަންތަކަށް އެހީތެރިވުން، ހަށިގަނޑަށް ބޭނުންނުވާ، އަދި ވިހަ މާއްދާތައް، ފުރަމޭ، ގުރުދާ (ކިޑްނީ)، ފުއްޕާމޭ، އަދި ހަމުގެ ތެރެއިން ލާފައި ހަށިގަނޑުން ބޭރުކުރުން، އަދި ހަށިގަނޑުގެ ތެރޭގައި އެކުލެވިގެންވާ އެކިއެކި ކެމިކަލް މާއްދާތައް އެއްތަނުން އަނެއްތަނަށް އުފުލުން ފަދަ ކަންތައްތައް ހިމެނެއެވެ.

ދުޅަހެޔޮ ޞިއްޙަތެއްގައި ދެމިހުރުމަށްޓަކައި، ހަށިގަނޑުގެ އެތެރޭގައި ހުންނަ ފެން ބޭރުވާ މިންވަރަށް ހަށިގަނޑަށް ފެން އެތެރެކުރަންޖެހެއެވެ. ނޫނީ އެތެރެވާން ޖެހެއެވެ. މީހާ ހަރަކާތްތެރިވެ، އުޅޭ މިންވަރަކުން، ބޭރުވާ ފެން އިތުރުވާނެކަން ހަދާންކުރާށެވެ. އެމީހަކު ދިރިއުޅޭ މާހައުލުގެ ނޫނީ ޖައްވުގެ ފިނިހޫނު މިނުން ވެސް، އެމީހެއްގެ ހަށިގަނޑުން ފެންބޭރުވާ މިންވަރު ތަފާތުވާނެ އެވެ. ހަމައެފަދައިން ފެން ބޮވޭ މިންވަރަކުން، ކުޑަކަމުދިއުމުން ހަށިގަނޑުން ފެންބޭރުވާ މިންވަރު ތަފާތުވާނެ އެވެ.  ބޭހެއްކަމުން ގެންދަނީނަމަ، އާންމުގޮތެއްގައި ފެންބޯ މިންވަރަށްވުރެ އިތުރަށް ފެންބުއިމަކީ ކޮންމެހެން ބޭނުންތެރިކަމެކެވެ.

އެކަށޭނަ ވަރަށް ފެންބުއިމަކީ ޞިއްޙީ ގޮތުން ވެސް އެތައް ފައިދާތަކެއް ލިއްބައިދޭ ކަމެއްކަން ފާހަގަ ކޮށްލަންޖެހެއެވެ. އެގޮތުން ފެންބުއިމުން ލިއްބައިދޭ ފައިދާތަކުގެ ތެރޭގައި، ހަށިގަނޑުން ލޮނާއި، ފެން ހުސްވިޔަނުދީ ހިފެހެއްޓުން، ބަރުދަން ކޮންޓްރޯލް ކުރުމުގައި އެހީތެރިވުން، ބޮލުގައި ރިހުމާ ހަށިގަނޑުގައި އުފެދޭ އެހެނިހެން ތަދުތައް ލުއިކޮށްދިނުން، ހަމަށް އޮމާންކަމާ ތާޒާކަން ގެނެސްދީ، ހަމުގެ ބަލިތަކާ ދުރުކޮށްދިނުން ފަދަ ކަންތައްތައް ހިމެނެއެވެ.

ހަށިގަނޑަށް އެކަށޭނަ ވަރަށް ފެންބުއިމަކީ ހަޖަމުކުރުމުގެ މަސައްކަތް ހީވާގީކޮށް، ގޮހޮރުގެ މައްސަލަތައް ކުޑަކޮށްދޭނެ ކަމެކެވެ. އެއީ ބަނޑުހަރުވުން ކުޑަކޮށްދީ، ބަނޑު ފަސޭހަކޮށްދޭނެ ކަމެކެވެ. މަސްގުޅަކެއުން ފަދަ ކަންތައްތަކާ ދުރުހެލިކޮށްދިނުން، ވަރުބަލިކަމާ ވާޅުކަން ކުޑަކޮށޮދީ ހަށިގަނޑުގައި ވަރުޖައްސައިދޭނެ ކަމެކެވެ. ހަށިގަނޑުގެ  ބައެއް ހިސާބުތަކަށް ކެންސަރު ޖެހުމުގެ ފުރުޞަތު ކުޑަކޮށްދިނުން، ހަށިގަނޑުން ވިހަތަކާ ގެއްލުންދެނިވި މާއްދާތައް ބޭރުކުރުމަށް އެހީތެރިވެދިނުން، އަދި އަރިދަފުސް ރޯގާ ފަދަ ބަލިތައް ޖެހުމުން ދުރުކޮށްދިނުން ފަދަ ކަންތައްތަކަކީ ވެސް އެކަށޭނަ ވަރަށް ފެންބުއިމުން ލިބިދޭނެ ފައިދާ ތަކެވެ.

 

ފެނާއި ނުލައި ދެތިން ދުވަސް ވަންދެން ވެސް ދިރި ހުރުމަކީ ކުޅަދާނަ ކަމެއް ނޫނެވެ. އާންމުކޮށް ބޭނުންކުރާ މޭވާ އާއި ތަރުކާރީގެ ފަދަ ކާނާގެ ބާވަތްތަކުގައި ގިނަ މިންވަރަކަށް ފެން އެކުލެވޭކަން ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ. ހަމަ މިހެން މައިމީހާގެ ކިރުގައި ވެސް ގިނައަދަދަކަށް ފެން އެކުލެވިގެންވެއެވެ. މިހެން ވުމުން ގާތުން ކިރުދޭ ކުދިންނަށް 6 މަސް ވުމުގެ ކުރިން ފެން ނުވަތަ އެހެންވެސް ދިޔާއެއްޗެއް ބޭނުމެއް ނުވާނެ އެވެ. އެއީ މައިމީހާގެ ކިރުން ކުޑަ ދަރިފުޅަށް އެމުއްދަތުގައި ބޭނުންވާނެ ފެނުގެ މިންވަރު ފޯރުކޮށްދޭތީ އެވެ.

ބަލިތަކުން ރައްކާތެރިވެ ތިބުމުގެ ގޮތުން ފުދޭވަރަކަށް ފެން ބުއިމަކީ ވަރަށް މުހިއްމު ކަމެކެވެ. ފެންބުއިމަކީ ބަލިތަކުން ސަލާމަތްވުމަށް އެހީތެރިވެދީ، ބައެއް ބަލިތަކަށް އަވަސް ޝިފާއެއް ލިބުމަށް ބޭނުންތެރިކަމެއް ވެސް މެއެވެ. އެހެންކަމުން ގިނައިން ފެންބުއިމަކީ އާދައަކަށް ކޮންމެ ބޭފުޅަކު ވެސް ހެއްދެވުމަކީ މުހިއްމު ކަމެކެވެ.

 

ފެނުގެ ބަދަލުގައި އެހެން ދިޔާތަކެތި ބުއިމަކުން ނުފުދޭނެ އެވެ. ސައި، ކޮފީ، ކޯލާ، ފިޒީޑްރިންކްސް، އަދި އެނާޖީ ޑްރިންކްސް ފަދަ ބުއިންތަކަކީ ހަށިގަނޑަށް ބޭނުންނުވާ، އަދި ގިނައިން ބޭނުންކުރުމުން، ގެއްލުންލިބޭ މާއްދާތައް (މިސާލަކަށް ކެފެއިން ފަދަ މާއްދާތަކާ ގިނަ އަދަދަކަށް ހަކުރު) އެކުލެވޭ ބުއިންތަކެއްކަން ފާހަގަކޮށްލަންޖެހެއެވެ. މީގެ އިތުރުން، ޕެކެޓް، ދަޅު، ފުޅި، ފަދަ ބަންދުކޮށްފައި ހުންނަ ޖޫސް ފަދަ އެއްޗެހީގައި، އެތަކެތި ނުބައިނުވެ ބެހެއްޓުމަށްޓަކައި، ހަށިގަނޑަށް ކޮންމެހެން ބޭނުންނުވާ (ހަށިގަނޑުން ބޭރުކުރަންޖެހޭ) އެތައް ކެމިކަލް އެއް އެއްކުރެވިފައި ހުންނަކަން ފާހަގަ ކޮށްލަންޖެހެއެވެ.

 

ފެނަކީ އަހަރެމެންގެ ހަށިގަނޑަށް ބޭނުން އެއްޗެއް ކަމާއި، ފުރިހަމަ ޞިއްޙަތެއްގައި ހުރުމަށް ފެން ބޭނުންވަނީ ކިހާވަރަކަށްކަން، އަދި ހަށިގަނޑަށް ބޭނުންވާ ވަރަށް ފެން ނުލިބުމުން ޞިއްޙީ ގޮތުން މައްސަލަތައް ދިމާވެދާނެކަން އެންމެންނަށް ވެސް އެނގެއެވެ. މިކަން އެނގޭއިރު ވެސް ބައެއް މީހުންނަކީ އެކަށޭނަ ވަރަށް ފެންބުއިމުގެ އާދަ ހިފިފައި ނެތްމީހުންކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. ނުވަތަ ފަރުވާކުޑަކަމުގެ ސަބަބުން ފުދޭވަރަށް ފެންނުބޮއި ތިބޭމީހުންނެވެ.  ގަބޫލުކުރަންޖެހޭ ހަގީގަތަކީ ގަވާއިދުން ކޮންމެ ދުވަހަކު ހަށިގަނޑަށް ބޭނުންވާ ވަރަށް ފެން ނުލިބޭނަމަ، އެލިބޭ މަދު މިންވަރު ބޭނުންކޮށްގެން، ހަށިގަނޑު ދާއިމީ ގޮތަކަށް މަސައްކަތް ކުރަން ފަށާނެކަމެވެ. އަދި މިގޮތުގައި ގިނަ ދުވަސްވާވަރަކަށް ޞިއްޙީ މައްސަލަތައް ކުރިމަތިވުމުގެ ފުރުޞަތު ބޮޑުވަމުންދާނެ ކަމެވެ.

 

ފެންބުއިމުން މަދުވުމުން ދިމާވާ މައްސަލަތައް

ފެންބުއިން މަދުވުމުގެ ސަބަބުން ނޫނީ އެކަށޭނަ ވަރަށް ފެން ނުބުއިމުން ދިމާވެދާނެ ޞިއްހީ މައްސަލަތަކުގެ ތެރޭގައި ކުޑަކަމުދާ ނިޒާމްގައި ޖަރާސީމު އެޅުން، ކިޑްނީގައި ހިލައުފެދުން، މަސާނާ ދުޅަވުން، އަދި ކިޑްނީ ފޭލްވުން ފަދަ ކިޑްނީ އާއި ކުޑަކަމުދާ ނިޒާމުގެ މައްސަލަތައް ހިމެނެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ބަނޑުހިކުން، ހަޖަމުގެ މައްސަލަތައް، ގޮހޮރުގެ މައްސަލަތައް، އަދި ބޮލުގައި ރިހުން ފަދަ ކަންތައްތަކަކީ ވެސް އެކަށޭނަ ވަރަށް ފެން ނުބުއިމުން ދިމާވެދާނެ ޞިއްހީ މައްސަލަތަކެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި މިފަހަކަށް އައިސް ކިޑްނީގެ މައްސަލަތައް އިތުރުވަމުންދާކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. ކިޑްނީގެ މައްސަލަތައް ދިމާވުމަށް މެދުވެރިވާ މައިގަނޑު ސަބަބަތަކުގެ ތެރޭގައި ފެންބޮވޭ މިންވަރު މަދުވުމާއި، އެކި ފާޑުފާޑުގެ ބޭސް ބޭނުންކުރާ މިންވަރު އިތުރުވުން ފަދަ ކަންތައްތައް ހިމެނެއެވެ.

  

ހޮނޑުލައި، ބޭރަށްހިންގުން ކުރިމަތިވެ އަވަސް ފަރުވާ ނުލިބިއްޖެނަމަ ހަށިގަނޑުން ފެނާއި، ލޮނުގެ މިންވަރު މަދުވުމަކީ ވަރަށް ގާތް ކަމެކެވެ. ހަށިގަނޑުން ފެނާއި، ލޮނު މަދުވުމުން ބޮޑެތި މީހުންގެ ފުށުން ފެނިދާނެ އަލާމާތްތަކުގެ ތެރޭގައި ވަރަށް ބޮޑަށް ކަރުހިއްކުން، ކުޑަކަމުދެވޭ މިންވަރު މަދުވެ، ކުޑަކަމުދާ ތަކެތީގެ ކުލަގަދަވުން، ހަމާއި، އަނގަޔާއި، ދޫ ހިކިފައިހުރުން، ލޯވަޅުވަނުން، ބޯއެނބުރުމާއެކު، ވަރުބަލިކަން އިހުސާސްވުން، ފަދަ ކަންތައްތައް ހިމެނެއެވެ. މީގެ އިތުރުން އަވަސްއަވަހަށް ފުންކޮށް ނޭވާލެވި، ވިންދު ދަށްވެ، ލޭގެ ޕްރެޝަރު ދަށްވެ، ވާނުވާ ނޭނގުމަކީ ވެސް ފެންމަދުވުމުން ދިމާވެދާނެ ކަންކަމެވެ.

 

ހަމަ މިގޮތަށް ހަށިގަނޑުން ފެނާއި، ލޮނު މަދުވުމުން ކުޑަކުދިންގެ ފުށުން ފެނިދާނެ އަލާމާތްތަކުގެ ތެރޭގައި އަނގަޔާއި، ދޫ، ހިކިފައިހުރުން، ހަމުގެ ވާންކަން ގެއްލި، ހިކި، ދޫވެފައި ހުރުން، ރޯވަގުތު ކަރުނަ ނުހުރުން، ނެޕީ ބަދަލުކުރުމަށްފަހު 4-3 ގަޑިއިރު ވާއިރުވެސް ނެޕީ ތެމިފައިނެތުން، ބަނޑު، ލޯ، ކޯ، ހިނދި ވަޅުވަދެފައިވުން، ފެންކަފަވަޅު ހިނދި އަޑިއަށްދިއުން، ބަރުދަން ލުއިވުން، އަދި އުނދަގޫތަކެއްވާތީ އުޅުން ފަދަ ކަންތައްތައް ހިމެނެއެވެ.

  

ބޭރަށް ހިންގުމާއި، ރޯގާޖެހިގެން އުޅޭ ދުވަސްވަރު ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް ގިނައިން ދިޔާތަކެތި ދިނުމަށް ޞިއްޙީ މާހިރުން ލަފާދެނީ ހަށިގަނޑުން ފެނާއި، ލޮނު މަދުވިޔަނުދީ އެކަށޭނަ ވަރެއްގައި ހިފެހެއްޓުމަށްޓަކައެވެ. ބޭރަށްހިންގައި ރޯގާ ޖެހިފައިވާ ދުވަސްވަރެއްގައި ހަށިގަނޑުން ފެނާއި، ލޮނު މަދުވުމުގެ އަލާމާތެއް ފެނިއްޖެނަމަ ލަސްނުކޮށް ޑޮކްޓަރަށް ދެއްކުމަކީ މުހިއްމު ކަމެކެވެ. އެހެންކަމުން ބަލިވެއްޖެނަމަ ވީހާވެސް ގިނައިން ދިޔާތަކެތި ބޭނުންކުރުމަށް ސަމާލުވެ ލައްވަންޖެހޭނެ އެވެ.

 

ފެން ބޭނުންވާ މިންވަރު

އާދައިގެ ގޮތެއްގައި އެވްރެޖްކޮށް ބޮޑުމީހަކު ދުވާލެއްގެ މައްޗަށް 3-2 ލިޓަރުގެ ފެން ބޯންޖެހޭނެ އެވެ. އެއީ ގާތްގަނޑަކަށް 8 ތަށްޓާއި، 12 ތަށްޓާއި، ދެމެދުގެ މިންވަރެކެވެ. ހޫނުމޫސުމުގައި ގިނައިން ދާހިއްލުން، ކަސްރަތުކުރުން، ކުޅިވަރުކުޅުން، ހުންއައުން، ޖައްވުގެ ތެތްކަން ދަށް ވެއްޓެއްގައި އުޅެންޖެހުން ފަދަ ހާލަތްތަކުގައި ފެންބޯ މިންވަރު އިތުރުކުރަން ސަމާލުކަން ދޭންޖެހޭނެ އެވެ. ގާތުން ކިރުދޭ ކުދިންނަށް 6 މަސް ވުމުގެ ކުރިން ފެން ނުވަތަ އެހެންވެސް ދިޔާއެއްޗެއް ބޭނުމެއް ނުވާނެ އެވެ. އެއީ މައިމީހާގެ ކިރުން ކުޑަ ދަރިފުޅަށް އެމުއްދަތުގައި ބޭނުންވާނެ ފެނުގެ މިންވަރު ފޯރުކޮށްދޭތީ އެވެ.

އިންސާނާއަށް ފެން މުހިއްމުވާ ސަބަބުތައް /އިންސާނާގައި ހަށިގަނޑުގައި ފެނުގެ ދައުރު / ފެންކޮށްދޭ މަސައްކަތްތައް

·         ހަށިގަނޑުގައިވާ ދިޔަތަކާ، ސެލްތައް އުފެއްދުން،

·         ކާތަކެތި ހަށިގަނޑުގެ ތެރޭގައި ފަސޭހައިން ހަޖަމުކުރެވޭނެގޮތް ހެދުން

·         އަނގަ، ގޮހޮރު، ފުއްޕާމޭ، ހަން ފަދަ ގުނަވަންތައް ކުރަކިވިޔަނުދީ ތެތްކަންމަތީ ބެހެއްޓުން،

·         ކުޑަކަމުނަޖިހާއެކު ހަށިގަނޑުގައި އުފެދޭ ކުނިބުނި ހަށިގަނޑުން ބޭރުކުރުން،

·         ހަން ސާފުކޮށް ބެހެއްޓުން،

·         ހަށިގަނޑުގެ ފިނިހޫނުމިން އެއްވަރެއްގައި ހިފެހެއްޓުން

·         ދާހިއްލުމަށް ފަހިކޮށްދިނުން،

·         ހަށިގަނޑުގައި ހިމެނޭ ލޮނުގެ މާއްދާތަކުގެ މިންވަރު ހަމަހަމަކަންމަތީ ބެހެއްޓުމަށް އެހީތެރިވެދިނުން،

·         ހަށިގަނޑުގައި ހިންގާ އެކިއެކި މެޓަބޮލީކް ރިއެކްޝަންތަކަށް އެހީތެރިވުން،

·         ހަށިގަނޑަށްބޭނުންނުވާ، ވިހަ މާއްދާތައް،ފުރަމޭ،ގުރުދާ(ކިޑްނީ)،ފުއްޕާމޭ، އަދި ހަމުގެ ތެރެއިން ހަށިގަނޑުން ބޭރުކުރުން،

·         ހަށިގަނޑުގެ ތެރޭގައި އެކުލެވިގެންވާ އެކިއެކި ކެމިކަލް މާއްދާތައް އެއްތަނުން އަނެއްތަނަށް އުފުލުން

ފެންބުއިމުން ލިއްބައިދޭ ފައިދާތަކުގެ ތެރޭގައި

·         ހަށިގަނޑުން ލޮނާއި، ފެން ހުސްވިޔަނުދީ ހިފެހެއްޓުން،

·         ބަރުދަން ކޮންޓްރޯލް ކުރުމުގައި އެހީތެރިވުން

·         ބޮލުގައި ރިހުމާ ހަށިގަނޑުގައި އުފެދޭ އެހެނިހެން ތަދުތައް ލުއިކޮށްދިނުން

·         ހަމަށް އޮމާންކަމާ ތާޒާކަން ގެނެސްދީ، ހަމުގެ ބަލިތަކާ ދުރުކޮށްދިނުން

·         ހަޖަމުކުރުމުގެ މަސައްކަތް ހީވާގީކޮށް، ގޮހޮރުގެ މައްސަލަތަކާ ދުރުކޮށް، ބަނޑުހަރުވުން ކުޑަކޮށްދީ، ބަނޑުފަސޭހަކުރުން

·         މަސްގުޅަކެއުން ފަދަ ކަންތައްތަކާ ދުރުހެލިކޮށްދިނުން،

·         ވަރުބަލިކަމާ ވާޅުކަން ކުޑަކޮށޮދީ ހަށިގަނޑުގައި ވަރުޖައްސައިދިނުން

·         ހަށިގަނޑުގެ  ބައެއް ހިސާބުތަކަށް ކެންސަރު ޖެހުމުގެ ފުރުޞަތު ކުޑަކޮށްދިނުން،

·         ހަށިގަނޑުން ވިހަތަކާ ގެއްލުންދެނިވި މާއްދާތައް ބޭރުކުރުމަށް އެހީތެރިވެދިނުން،

·         އަރިދަފުސް ރޯގާ ފަދަ ބަލިތައް ޖެހުމުން ދުރުކޮށްދިނުން

·         ގައިންގަޔަށްނާރާ ބަލިތަކުން ދުރުކޮށްދިނުން

·         ދަރިފުޅު ބޮޑުވުމަށް ބޭނުންވާ ބައިތައް ލިބުން

·         ބަނޑުހަރުވުމުން ދުރުކޮށްދިނުން

·         ބޭނުންނުވާ ބައިތައް ބޭރުކޮށްދިނުން

·         ހަށިގަނޑުގެ ފިނިހޫނުމިން އެކަށޭނަ ވަރެއްގައި ހިފަހައްޓައިދިނުން 

·         ހަމުގެ ދުޅަހެޔޮކަން އިތުރުވުން

·         ތަދުތަކާ، ދުޅަތަކާ ދުރުކޮށްދިނުން

ފެންބުއިން އިތުރުކުރަންޖެހޭ ހާލަތްތައް

·         ދާހިއްލުން،

·         ކަސްރަތުކުރުން،

·         ކުޅިވަރުކުޅުން،

·         ހުންއައުން،

·         ޖައްވުގެ ތެތްކަން ދަށް ތަނެއްގައި އުޅެންޖެހުން،

·         ބޭހެއްކަމުން ގެންދިއުން

ފެންބޭރުވާ މިންވަރު އިތުރުވާ ހާލަތްތައް

·         ހަރަކާތްތެރިކަން އިތުރުވުން،

·         ހޫނު މާޙައުލެއްގައި ދިރިއުޅުން

ފެނުގެ ބަދަލުގައި ބުއިން އެދެވިގެންނުވާ ބާވަތްތައް

ސައި، ކޮފީ، ކޯލާ، ފިޒީޑްރިންކްސް، އަދި އެނާޖީ ޑްރިންކްސް ފަދަ ބުއިންތަކަކީ ހަށިގަނޑަށް ބޭނުންނުވާ، އަދި ގިނައިން ބޭނުންކުރުމުން، ގެއްލުންލިބޭ މާއްދާތައް (މިސާލަކަށް ކެފެއިން ފަދަ މާއްދާތަކާ ގިނަ އަދަދަކަށް ހަކުރު) އެކުލެވޭ ބުއިންތަކެއްކަން ފާހަގަކޮށްލަންޖެހެއެވެ. މީގެ އިތުރުން، ޕެކެޓް، ދަޅު، ފުޅި، ފަދަ ބަންދުކޮށްފައި ހުންނަ ޖޫސް ފަދަ އެއްޗެހީގައި، އެތަކެތި ނުބައިނުވެ ބެހެއްޓުމަށްޓަކައި، ހަށިގަނޑަށް ކޮންމެހެން ބޭނުންނުވާ (ހަށިގަނޑުން ބޭރުކުރަންޖެހޭ) އެތައް ކެމިކަލް އެއް އެއްކުރެވިފައި ހުންނަކަން ފާހަގަ ކޮށްލަންޖެހެއެވެ.

ގަވާއިދުން ކޮންމެ ދުވަހަކު ހަށިގަނޑަށް ބޭނުންވާ ވަރަށް ފެން ނުލިބޭނަމަ، އެލިބޭ މަދު މިންވަރު ބޭނުންކޮށްގެން، ހަށިގަނޑު ދާއިމީ ގޮތަކަށް މަސައްކަތް ކުރަން ފަށާނެކަމެވެ. އަދި މިގޮތުގައި ގިނަ ދުވަސްވާވަރަކަށް ޞިއްޙީ މައްސަލަތައް ކުރިމަތިވުމުގެ ފުރުޞަތު ބޮޑުވަމުންދާނެ ކަމެވެ.

ފެންބުއިން މަދުވުމުގެ ސަބަބުން ދިމާވެދާނެ ޞިއްހީ މައްސަލަތައް

·         ކުޑަކަމުދާ ނިޒާމްގައި ޖަރާސީމު އެޅުން

·         ކިޑްނީގައި ހިލައުފެދުން، މަސާނާ ދުޅަވުން

·         ކިޑްނީ ފޭލްވުން ފަދަ ކިޑްނީ އާއި ކުޑަކަމުދާ ނިޒާމުގެ މައްސަލަތައް

·         ބަނޑުހިކުން، ހަޖަމުގެ މައްސަލަތައް، ގޮހޮރުގެ މައްސަލަތައް،

·         ބޮލުގައި ރިހުން / މައިގްރޭން  

ހަށިގަނޑުން ފެނާއި ލޮނުމަދުވުން

ހޮނޑުލައި، ބޭރަށްހިންގުން ކުރިމަތިވެ އަވަސް ފަރުވާ ނުލިބިއްޖެނަމަ ހަށިގަނޑުން ފެނާއި، ލޮނުގެ މިންވަރު މަދުވުމަކީ ވަރަށް ގާތް ކަމެކެވެ. ހަށިގަނޑުން ފެނާއި، ލޮނު މަދުވުމުން ބޮޑެތި މީހުންގެ ފުށުން ފެނިދާނެ އަލާމާތްތަކުގެ ތެރޭގައި ވަރަށް ބޮޑަށް ކަރުހިއްކުން، ކުޑަކަމުދެވޭ މިންވަރު މަދުވެ، ކުޑަކަމުދާ ތަކެތީގެ ކުލަގަދަވުން، ހަމާއި، އަނގަޔާއި، ދޫ ހިކިފައިހުރުން، ލޯވަޅުވަނުން، ބޯއެނބުރުމާއެކު، ވަރުބަލިކަން އިހުސާސްވުން، ފަދަ ކަންތައްތައް ހިމެނެއެވެ. މީގެ އިތުރުން އަވަސްއަވަހަށް ފުންކޮށް ނޭވާލެވި، ވިންދު ދަށްވެ، ލޭގެ ޕްރެޝަރު ދަށްވެ، ވާނުވާ ނޭނގުމަކީ ވެސް ފެންމަދުވުމުން ދިމާވެދާނެ ކަންކަމެވެ.

ހަމަ މިގޮތަށް ހަށިގަނޑުން ފެނާއި، ލޮނު މަދުވުމުން ކުޑަކުދިންގެ ފުށުން ފެނިދާނެ އަލާމާތްތަކުގެ ތެރޭގައި އަނގަޔާއި، ދޫ، ހިކިފައިހުރުން، ހަމުގެ ވާންކަން ގެއްލި، ހިކި، ދޫވެފައި ހުރުން، ރޯވަގުތު ކަރުނަ ނުހުރުން، ނެޕީ ބަދަލުކުރުމަށްފަހު 4-3 ގަޑިއިރު ވާއިރުވެސް ނެޕީ ތެމިފައިނެތުން، ބަނޑު، ލޯ، ކޯ، ހިނދި ވަޅުވަދެފައިވުން، ފެންކަފަވަޅު ހިނދި އަޑިއަށްދިއުން، ބަރުދަން ލުއިވުން، އަދި އުނދަގޫތަކެއްވާތީ އުޅުން ފަދަ ކަންތައްތައް ހިމެނެއެވެ.  ބޭރަށް ހިންގުމާއި، ރޯގާޖެހިގެން އުޅޭ ދުވަސްވަރު ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް ގިނައިން ދިޔާތަކެތި ދިނުމަށް ލަފާދެނީ ފެނާ ލޮނުމަދުވާނެތީ!

 

 

  

ސަލްފަރ

ސަލްފަރ

ސަލްފަރު(sulphur) އަކީ ވެސް ވަރަށް ބޭނުންތެރި މަޢުދަނެކެވެ. ސަލްފަރ އަކީ ކުނިވެފައިވާ ކުކުޅުބިހުން ދުވާ ކަހަލަ ނުބައިވަހެއް ދުވާ ރީނދޫ ކުލައިގެ ފުށެކެވެ. ނުބައި ވަސް ދުވިޔަސް މިއީ ވެސް ހަށިގަނޑަށް ވަރަށް ބޭނުންތެރި އުންސުރެކެވެ. މިއީ ހަށިގަނޑު ދުޅަހެޔޮކަންމަތީ ބެހެއްޓުމަށް ކޮންމެހެން ކާންޖެހޭ 21 މައުދަނުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ މާމަދުން ބޭނުންވާ ޒާރީ ވައްތި އެކެވެ. ނުވަތަ އުންސުރެކެވެ. ސަލްފަރ އަކީ ކެލްސިއަމް އާއި ފޮސްފަރަސް އަށްފަހު، ހަށިގަނޑުގައި އެންމެ ގިނައިން ހުންނަ މައުދަނެވެ (ސާލިހު އަދި ވަހީދު، 2003، 2014). ކެލްސިއަމް އަދި ފޮސްފަރަސް ނެގުމަށްފަހު ހަށިގަނޑުގައި ދެން އެންމެ ގިނައިން (މާނައަކީ ހަށިގަނޑުގައި 3 ވަނައަށް އެންމެ ގިނަ) ހުންނަ މައުދަނަކީ ސަލްފަރ އެވެ.

މަޞްދަރު

ސަލްފަރ އެކުލެވޭ ކާނާގެ ތެރޭގައި، އެއްގަމު މަސް، ކަނޑު މަސް، ފަރު މަސް، ކުކުޅު ބިހުގެ ގޮބޮޅި، ކިރު، ކިރުގެ ތަފާތު ބާވަތްތައް، މަދު، މުގު، ފިޔާ، ލޮނުމެދު، ރެވި، ކޯޅިމާ (ކޮލިފްލާވަރ)، ބްރޮކޮލީ، އަދި ފެހިތޮޅި ހިމެނެއެވެ. ސަލްފަރ ގެ ބާވަތެއް ކަމަށްވާ ސަލްފޭޓް ހަށިގަނޑަށް ލިބެނީ ބޯން ބޭނުންކުރާ ފެނުންނާއި، މޭވާ، ތަރުކާރީގެ ބާވަތްތަކުންނެވެ.

ދިވެހިރާއްޖެއިން ލިބޭ ކާބޯތަކެތީގައި ސަލްފަރ ހުންނަ މިންވަރު

100ގ ގައި	މައިކްރޯގްރާމް	100ގ ގައި	މައިކްރޯގްރާމް
އިހިމަސް	425	ބޮޑިކޮޕީ	180
ބިންމަދު	380	މުގު	177
ކުކުޅުމަސް	300	މުރަނގަތޮޅި	137
ކޯޅިމާ	231	ބަށި	44
ކުކުޅުބިސް	180	ޗިޗަންޑާ	35

 

ސަލްފަރ ގެ ވަޒީފާ

ސަލްފަރ އަކީ ކަށިތަކާއި، ދަތްތަކާއި ހަމާއި، އިސްތަށި އަދި ނިޔަފަތި ފަދަ ސެލޯށިތަކަށް ގަދަކަމާއި ހަރުކަން ގެނެސްދީ، އަދި އޭގެ ސިފަ ފުރިހަމަ ކުރުމަށް ބޭނުންވާ މާއްދާ އެކެވެ. މީގެ އިތުރުން ހަށިގަނޑުގައިވާ ޕްރޮޓީން، ކާބޯސް، އަދި ފެޓް ހަކަތަ އަށް ބަދަލުކުރުމުގައި ސަލްފަރ މުހިއްމު ރޯލެއް އަދާކުރެއެވެ. އަދި ލޭގަނޑުވުމާއި، އިންސިއުލިން ކިޔާ ހޯރމޯން އުފެއްދުމަށް ބޭނުންވާ އޮކްސިޖަން ދިރުތަކަށް ޚާއްޞަކޮށް ސިކުނޑިއަށް ގެންގޮސް ދިނުމުގައި ވެސް ސަލްފަރ އެހީތެރި ވެދެއެވެ (ސާލިހު އަދި ވަހީދު، 2003).

ސަލްފަރ އަކީ ހަށިގަނޑަށް ވަންނަ ވިހަތަކުން ހަށިގަނޑު ދިފާއުކޮށްދޭ އެއްޗެކެވެ. ޚާއްޞަކޮށް ރޭޑިއޭޝަން އާއި ޕޮލިއުޝަން ނުވަތަ ކަރަނބުވުމުން ހަށިގަނޑަށް ލިބޭ ގެއްލުންތައް ރަމަތަކުރުމުގައި އެހީތެރިވެދެއެވެ. ފަހުގެ ދިރާސާތަކުން ދައްކާގޮތުގައި ލޮނުމެދު ކެއުމުން ލޭގައި ހުންނަ ކޮލެސްޓްރޯލް ދަށްވުމާއި، ލޭގެ ޕްރެޝަރު ދަށްވުމާއި، ލޭގައި ހުންނަ ހަކުރުގެ މިންވަރު ދަށްވާ ސަބަބަކީ ލޮނުމެދުގައި ހުންނަ ސަލްފަރ އެވެ. ސަލްފަރ އަކީ ނާރުތަކުގައި ސަރުބީ ގަޑުވުން ވެސް މަދުކުރާ އެއްޗެކެވެ. އަދި މިއީ ހުޅުތަކުގެ ވިލުން ދަމަހައްޓައިދީ، ޕްރޮޓީންގެ ސިފަ ހިފަހައްޓައިދޭ އެއްޗަކަށްވާތީ، މުސްކުޅިވުމުން ދުރުވުމަށް އެހީތެރިވެދޭ އެއްޗެކެވެ (ސާލިހު އަދި ވަހީދު، 2014). ހަށިގަނޑުގައި ސަލްފަރ ހުންނަނީ ޕްރޮޓީންގެ އޮނިގަނޑުގައެވެ. އެގޮތުން އިސްތަށީގައި ހިމެނޭ ކެރަޓިން ގައި ސަލްފަރ ހުރެއެވެ. އަދި މިފަދަ ޕްރޮޓީންތަކަށް ހިފެހެއްޓުންތެރިކަން ގެނެސްދިނުމުގައި ސަލްފަރ ބައިވެރި ވެއެވެ. އިންސިއުލިން، ހެޕަރިން، އަދި ކައްޓާއި މަޑުކަށީގައި ހިމެނޭ ކޮންޑްރޯޓިން އުފެއްދުމުގައި ވެސް ސަލްފަރ ގެ ދައުރެއް އޮވެއެވެ (ހަވާއީ ޔުނިވަސިޓީ، 2022). ހަށިގަނޑުގައި އިތުރުވާ ސިސްޓައިން އަދި މެތިއޮނިން އޮކްސިޑާއިޒް ވަނީ ސަލްފޭޓް އަށެވެ. މިގޮތަށް ސަލްފޭޓް އަށް ބަދަލުވުމަށްފަހު ކުޑަކަމުނަޖިހާއެކު ބޭރުވެއެވެ. ނޫނީ ގުލުޓަތިއޯންގެ ގޮތުގައި ހަށިގަނޑުގައި ކޮށާރުކުރެވެއެވެ (ހަވާއީ ޔުނިވަސިޓީ، 2022).

ހަށިގަނޑުގައި ސަލްފަރ

ބޮޑުމީހެއްގެ ހަށިގަނޑުގައި ގާތްގަނޑަށް 140 މިލިގްރާމްގެ ސަލްފަރ ހުރެއެވެ. އަދި މީގެ ބޮޑުބައި އެކުލެވިގެންވަނީ  3 އެމިނޯ އެސިޑް ގައެވެ. އެއީ ސިސްޓީން، ސިސްޓައިން، އަދި މެތިއޮނިން ގައެވެ. މިއީ އެކި ސެލޯށިތަކުގައި ޕްރޮޓީން އަށް އޭގެ ބައްޓަމާއި، ސިފަ ގެނެސްދިނުމަށާއި، ގުޅުވައިދިނުމުގައި ބޭނުންވާ މާއްދާ ތަކެކެވެ. ސިސްޓައިން އަދި މެތިއޮނިން އަކީ އެންޓިއޮކްސިޑެންޓް އެއްގެ ގޮތުގައި މަސައްކަތްކުރާ ގުލުޓަތިއޮން ޕިރޮކްސިޑޭޒް އެންޒައިމްގެ އުފެދުމަށް ބޭނުންތެރި އެމިނޯއެސިޑް ތަކެކެވެ. ސަލްފަރ މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ހަށިގަނޑުގައި ހުންނަނީ ޕްރޮޓީން ހުންނަވަރު މަތިކޮށް ހުންނަ ސެލޯށި ތަކުގައެވެ. އެހެންކަމުން ސަލްފަރ ގިނަ އަދަދަކަށް އެކުލެވޭ ސެލޯށި އާންމުކޮށް ހުންނަނީ ކަށިތަކުގަޔާއި، ދަތްޕިލާގަޔާއި، ހަންގަނޑުގަޔާއި، އިސްތަށްޓާއި ނިޔަފަތި ތަކުގައެވެ. ސަލްފަރ ހަށިގަނޑަށް ނަގަނީ އެމިނޯއެސިޑް އާއި އެކުވެގެން ކުޑަގޮހޮރު ގެ ތެރެއިންނެވެ. ބާކީވާ ބައި ފަހަރުވާ (ކުޑަކަމުދާ ތަކެތި) އާއި ނުވަތަ ނަޖިސް ( ބޮޑުކަމުދާ ތަކެތި ) އާއި އެކުވެގެން ހަށިގަނޑުން ބޭރުވެދެއެވެ (ސާލިހު އަދި ވަހީދު، 2003، 2014). ހަށިގަނޑުގައި ހިމެނޭ ވިޓަމިންބީ ގެ ބާވަތްތަކުގެ ތެރެއިން ތަޔަމިން އަދި ބަޔޮޓިން ގައި ވެސް ސަލްފަރ ހުރެއެވެ. މިއީ ހަށިގަނޑުގައި އެސިޑްގެ މިންވަރު ރަމަތަކުރުމުގައި އެހީތެރިވެދޭ ވިޓަމިން ތަކެކެވެ. އިންއޯގެނިކް ސަލްފޭޓްގެ ގޮތުގައި ހުންނަނީ ވަރަށް ކުޑަ މިންވަރެކެވެ. އޯގެނިކް ސަލްފޭޓް ލިބެނީ ސަލްފަރ އެކުލެވޭ ކާބޯތަކެތިންނެވެ.  

 

ހަށިގަނޑަށް ބޭނުންވާ މިންވަރު

ސަލްފަރ ގެ ކަނޑައެޅިފައިވާ ވަކި ކެލަމިން ( ދުވަހެއްގައި ކެއުމަށް ލަފާދޭ މިންވަރު ) އެއް ނޯވެއެވެ. ޕްރޮޓީން ހިމެނޭ ކާނާ އެކަށޭނަ ވަރަށް ކާނަމަ، ސަލްފަރ ހަށިގަނޑަށް ލިބިދޭނެއެވެ. ދުވަހެއްގެ ކެއުމުގައި 850 މިލިގްރާމްގެ ސަލްފަރ އެކުލެވިފައިވާނަމަ، ފުދޭވަރުވާނޭ ކަމަށް ބެލެވެއެވެ.

ސަލްފަރ މަދުވުން

ސަލްފަރ މަދުވެގެން ދިމާވާ މައްސަލަތަކެއް ހުންނަކަމަކަށް އަދި ފާހަގަކުރެވިފައެއް ނުވެއެވެ. އެކަމަކު ހިތުގެ ބަލިތައް ޖެހުމާޢި، ހަދާންނެތިދާ ބަލިޖެހުމާއި، އަދި މޮޓާވުން، ސަލްފަރ މަދުވުމުން ދިމާވާކަމަށް މުއްތިދާރުން ވިދާޅުވެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ސަލްފަރ މަދުވުމުން ލޭގައި ހަކުރުމަތިވުން، ކޮލެސްޓްރޯލް މަތިވުން، އަދި ހުޅުހުޅުގައި ރިހުން އިތުރުވާކަމަށް ބެލެވެއެވެ. ނިޔަފަތި އަދި އިސްތަށިގަނޑު މުރަނަވުމާއި، އޮށާޅަނެގުމަކީ ވެސް ސަލްފަރ މަދުވުމުގެ އަލާމާތްތައް ކަމުގައި ބެލެވެއެވެ. އަދި ނަފްސާނީ ދުޅަހެޔޮކަން ވެސް ސަލްފަރ އާއި ގުޅިފައި ވެއެވެ. އެގޮތުން ސަލްފަރ މަދުވުމުން މޮޅިވުން، ހިތްދަތިވުން، ރުޅިގަދަވުން ފަދަ ކަންތައްތައް އިތުރުވާކަމަށް ވެއެވެ. އަދި ކުޑަކުދިން ބޮޑުވަމުންދާއިރު ތަންމައްޗަށް ހީސްލެވެނީ ވެސް ފުދޭވަރަށް ސަލްފަރ ހުންނަ ތަކެތި ނުދެވޭތީ ކަމަށް ބެލެވިފައި ވެއެވެ (ސާލިހު އަދި ވަހީދު، 2014).  

ސަލްފަރ އިތުރުވުން

ސަލްފަރ އެކުލެވޭ ކާނާ ގިނައިން ކެއުމަކުން ސަލްފަރ އިތުރުވާނެ ކަމަކަށް ނުވަތަ ވިހަވާނެ ކަމަކަށް ނުވެއެވެ. ސަލްފަރ ހަށިގަނޑުގައި އިތުރުވާ ވަރުވެއްޖެނަމަ، ސަލްފޭޓް އަށް ބަދަލުވެ ދިރުތަކުގައި ހިމެނޭ އެހެނިހެން މައުދަންތަކާއި އެކުވެދެއެވެ.

 

ނޯޓް : މިއީ މައުލޫމާތު ފެތުރުމުގެ ނިޔަތުގައި ލިޔެފައިވާ ލިޔުމެކެވެ. މިލިޔުމުގެ މައިގަނޑު ބިނާވަނީ 2003 ވަނަ އަހަރު މިނިސްޓްރީ އޮފް ހެލްތު އިން ނެރެފައިވާ "ކާނާގެ ފައިދާ" އަދި 2014 ވަނަ އަހަރު ނެރެފައިވާ "މުއްތިކުރުން ކާންވީ: ކޮންއެއްޗެއް؟ ކިހާވަރަކަށް؟ ކީއްވެ؟" މިދެފޮތަށެވެ. އެދެފޮތުން ނެގުނު މައުލޫމާތަށް އިންޓަނެޓް އިން ހޯދައި އިތުރުކޮށްފައިވާ މައުލޫމާތުތައް ލިޔުމުގައި ހިމެނޭނެ އެވެ.  

މައުލޫމާތު :

·         އަހުމަދު ޞާލިހް، ޑރ ޢަބުދުﷲ ވަހީދު. ކާނާގެ ފައިދާ. 2003. މިނިސްޓްރީ އޮފް ހެލްތު

·         އަހުމަދު ޞާލިހް، ޑރ ޢަބުދުﷲ ވަހީދު. މުއްތިކުރުން ކާންވީ: ކޮންއެއްޗެއް؟ ކިހާވަރަކަށް؟ ކީއްވެ؟. 2014. މިނިސްޓްރީ އޮފް ހެލްތު

·         https://pressbooks.oer.hawaii.edu/humannutrition2/chapter/10-sulfur/

·         https://nutritionandmetabolism.biomedcentral.com/articles/10.1186/1743-7075-4-24