ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް

 

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް (bronchiectasis) އަކީ ފުއްޕާމޭގެ އެތެރޭގެ ވައިހިނގާމަގު ފުޅާވެ، އޭގެ ސަބަބުން ފުއްޕާމޭގައި ދަވަ ޖަމާވެ، ފުއްޕާމޭގައި އިންފެކްޝަން އަށަގަތުމުގެ ހިރާސް އިތުރުކުރާ ޙާލަތެކެވެ. ބްރޮންކީއެކްޓަސިސްގެ ސަބަބުން ފުއްޕާމެޔަށް ލިބޭ ގެއްލުމުގެ ސަބަބުން ފުއްޕާމެއިން ދަވަތައް ބޭރުކުރަން ދަތިވެ، ގާތް ގާތުގައި ފުއްޕާމޭގައި ޖަރާސީމުއަޅައި އިންފެކްޝަން އުފެދޭގޮތް ވެއެވެ. އެހެންކަމުން ބްރޮންކީއެކްޓަސިސްގެ މައިގަނޑު އަލާމާތަކީ ކެއްސުމާއި އެކު އަރިދަފުސް ނޫނީ ދަވަ އައުމެވެ. މިއީ އެއްކޮށް ރަނގަޅުކުރެވޭ ހާލަތެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް ފަރުވާ އާއި އެކު ބަލީގެ ހާލަތު ރަނގަޅު ކުރެވިދާނެ އެވެ (ކްލެވެލެންޑްކްލިނިކް، 2024).

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ކުރިމަތިވަނީ ވައިހިނގާ މަގަށް ގެއްލުންވެ، ދުޅަވެ، ފުޅާވުމުންނެވެ. އާންމު ގޮތެއްގައި ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ކުރިމަތިވަނީ އިންފެކްޝަނެއް ފަދަ ކަމަކުން ވިޔަސް، ވައިހިނގާމަގުގެ ފާރު ހަލާކުވުމުންނެވެ. އޭގެ ސަބަބުން ދަވަ ބޭރުކުރުމަށް ހުރަސް އަޅައެވެ. އާންމު ގޮތެއްގައި ވައިހިނގާމަގަށް ގެއްލުންވުމުން އެމަގުން ދަވަ ބޭރުކުރުމަށް ދަތިތަކާ ކުރިމަތި ވެއެވެ. މީގެ ސަބަބުން ވައިހިނގާ މަގުގައި ދަވަތައް ޖަމާވެ، އެދަވަ ތަކުގެ ތެރޭގައި ޖަރާސީމު ހަރުލުމުގެ ފުރުޞަތު އޮވެއެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ގާތްގާތުގައި ފުއްޕާމޭގެ އިންފެކްޝަން އުފެދޭގޮތް ވެއެވެ (އެންއައިއެޗް، 2023). 

ވައިހިނގާ މަގު އަދި އެމަގަށް ކުރިމަތިވާ އިންފެކްޝަންތައް "ވިޝަސް ސައިކަލް"(vicious cycle) އަކަށް ބަދަލުވެ، މަސައްކަތް ކުރެއެވެ. މާނައަކީ އިންފެކްޝަން ޖެހޭ ކޮންމެ ފަހަރަކު ވައިހިނގާމަގަށް އިތުރަށް ގެއްލުންވުމެވެ. މިގޮތަށް ވައިހިނގާ މަގަށް ލިބޭ ގެއްލުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ދުވަސްތަކަކަށްފަހު، ފުއްޕާމޭގެ އެތެރެއަށް ވައި ވަނުމާއި، ފުއްޕާމޭގެ އެތެރެއިން ވައި ބޭރުވުން ފަދަ ކަންކަން ފުރިހަމަކުރުމުގެ ގާބިލިއްޔަތަށް ހުރަސްއަޅައެވެ. ނޫނީ އެކުޅަދާނަކަން ގެއްލިގެން ދެއެވެ. އެހެންކަމުން ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ހުންނަކަން ދުރާލާ ދެނެގަނެ، ފަރުވާ ފެށުމަކީ މުހިއްމު ކަމެކެވެ (އެންއައިއެޗް، 2023).

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ކޮންމެ އުމުރެއްގެ މީހަކަށް ވެސް ކުރިމަތިވެދާނެ އެވެ.ބްރޮންކީއެކްޓަސިސްގެ ½ ހާލަތްތައް ބޮޑަށް ފާހަގަވެފައި ހުރީ އުމުރުން 65 އަހަރުގެ ފަހުންނެވެ. އަދި ދުނިޔޭގައި ވެސް ގިނަ ކޭސްތައް ނޫނީ ވޭދަނަ ތައް ފެނިފައި ހުރީ އަންހެނުންގެ ފުށުންނެވެ. ނޫނީ އަންހެން ކުދިންގެ ފުށުންނެވެ. ނަމަވެސް ކުޑަކުދިންނަށް ބަލާއިރު އަންހެންކުދިންނަށް ވުރެ، ފިރިހެން ކުދިންނަށް ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ކުރިމަތިވާ މިންވަރު އާންމުކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ (އެންއައިއެޗް، 2023).

ސަބަބު

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ކުރިމަތިވަނީ ނޭވާހިނގާ މަގަށް ދެމަރުހަލާއެއް މަތިން ގެއްލުން ލިބުމުންނެވެ. އެގޮތުން ފުރަތަމަ މަރުހަލާ ކުރިމަތިވަނީ ފުއްޕާމޭ ދުޅަވެ، އިންފެކްޝަން އެއް އުފެދުމުންނެވެ. ނޫނީ ފުއްޕާމެޔަށް އަސަރުކުރާ އެހެން ބައްޔެއް ނުވަތަ ހާލަތެއް ކުރިމަތިވުމުންނެވެ. ފުރަތަމަ މަރުހަލާގައި ފުއްޕާމެޔަށް ކުރާ އަސަރުގެ ސަބަބުން ގާތްގާތުގައި ފުއްޕާމޭގައި އިންފެކްޝަން އަށަގަތުމުގެ ހިރާސް އިތުރުކުރުވައެވެ. އަދި އެގޮތުން ގާތްގާތުގައި ފުއްޕާމޭގައި އިންފެކްޝަން އަށަގަތުމުން ފުއްޕާމެޔަށް އިތުރަށް ގެއްލުން ކުރިމަތި ކުރުވައެވެ. މިއީ ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ގައި ފުއްޕާމެޔަށް ނޫނީ ނޭވާހިނގާ މަގަށް ގެއްލުންވާ ދެވަނަ މަރުހަލާއެވެ (ކްލެވެލެންޑްކްލިނިކް، 2024).  

ފުރަތަމަ މަރުހަލާގައި ފުއްޕާމޭގައި އިންފެކްޝަން އުފެދި ގެއްލުންވެދާނެ ތަފާތު ހާލަތްތަކާ ބަލިތައް ހުރެއެވެ. އެގޮތުން ފާހަގަކުރެވޭ ބަލިތަކާއި ޞިއްހީ ޙާލަތްތައް ތިރީގައި މިވަނީ އެވެ (ކްލެވެލެންޑްކްލިނިކް، 2024).  

·         ސިސްޓިކް ފައިބްރޯސިސް (ފުއްޕާމޭގައި ލަކުނުލާ ބައްޔެއް) ހުރުން

·         މައިކޯބެކްޓީރިޔަމް ޖަރާސީމުން ޖެހޭ އިންފެކްޝަނެއް އަށަގަތުން :  މިސާލަކަށް ޓީބީ ޖެހުން

·         އުޓޯއިމިޔޫން އިންފްލެމޭޓަރީ ޑިސްއޯޑަރ (އަމިއްލަ ދިފާޢީ ނިޒާމު އަމިއްލަ ހަށިގަނޑާ ދެކޮޅަށް މަސައްކަތްކުރުމުން ދިމާވާ ހާލަތްތައް) އެއް ހުރުން : މިސާލަކަށް ރާއްޖެބަލި، ސިސްޓެމިކް ލޫޕަސް އެރިތުމަޓޯސިސް، އިންފްލެމޭޓަރީ ބަވަލް ޑިޒީޒް ފަދަ ބައްޔެއްހުރުން

·         ފުއްޕާމެއިން ދަވަ (އަރިދަފުސް) ބޭރުކުރާނެ ހުރަހެއް ނޭވާ ހިނގާ މަގުގައި ހުރުން : މިސާލަކަށް ނޭވާހިނގާ މަގުގައި ޓިއުމަރެއް ހުރުން، ގޮށެއްލާފައި ހުރުން، ނޫނީ ނޭވާހިނގާ މަގުގައި އެއްޗެއް ހަރުލާފައި ނުވަތަ ތާށިވެފައިހުރުން

·         ދިފާޢީ ބާރު ދަށްވެ، ގާތްގާތުގައި ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ އިންފެކްޝަން ޖެހިދާނެ ހާލަތެއް ހުރުން : މިސާލަކަށް އޭޑްސް ޖެހިފައިވުން

·         ނޭވާހިނގާ މަގުގެ މަސައްކަތުގައި ބައިވެރިވާ، ލޯލިތައް އިސްތަށިތައް (ދަވަ ބޭރުކުރުމުގައި ބައިވެރިވާ) އެދެވޭ ގޮތުގައި މަސައްކަތް ނުކުރުން

·         ގުނަވަނެއް ބަދަލުކޮށްފައިވުން : އެކަމުގެ ސަބަބުން ދިފާޢީ ބާރު ދަށްވެ، ގާތްގާތުގައި ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ އިންފެކްޝަން ތައް ޖެހި، ބްރޮންކިއެކްޓާސިސް ކުރިމަތިވުމަށް މަގުފަހިކުރުވައެވެ.

·         ފަންގަސް އެއްގެ ސަބަބުން ނޭވާލާ ނިޒާމަށް ކުރިމަތިވާ "އެލާޖިކް ބްރޮންކޯޕަލްމޮނަރީ އެސްޕަރޖިލޯސިސް" ކުރިމަތިވުން

·         ރޭޑިއޭޝަންގެ ސަބަބުން ފުއްޕާމޭގައި ލަކުނުލުން

·         އަލްފާ 1 އެންޓިޓްރައިޕްސިން ޑެފިސިއެންސީ ހުރުން

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް އެންމެ އާންމުކޮށް ކުރިމަތިވަނީ ޓީބީ ޖެހުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. އެމެރިކާ ފަދަ ގައުމުތަކުގައި ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް އެންމެ އާންމުކޮށް ކުރިމަތިވަނީ ސިސްޓިކް ފައިބްރޯސިސް ގެ ސަބަބުންނެވެ. ވަރަށް ގިނަ ފަހަރު ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ކުރިމަތިވާ ސީދާ ސަބަބު ހޯދަން އުދަނގޫވެއެވެ (ކްލެވެލެންޑްކްލިނިކް، 2024).  

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސްގެ އަސަރު ފުއްޕާމެއެއްގެ އެއްބަޔަށް ނޫނީ ދެފުއްޕާމޭގެ ގިނަ ބަޔަކަށް ނޫނީ ބޮޑުބަޔަކަށް ނުވަތަ ބޮޑު ހިސާބަކަށް އަސަރު ކުރުމަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެކެވެ. ގިނަ ފަހަރު ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ކުރިމަތިވަނީ ފުއްޕާމޭގެ މައްސަލައެއްގެ ނޫނީ ބައްޔެއްގެ ސަބަބުންނެވެ. ކުޑަކުދިންނަށް ޚާއްޞަކޮށް އުމުރުން 5-3 އަހަރާ ދެމެދުގެ އުމުރުފުރައިގެ ކުދިންގެ ތެރެއިން %75-%50 ކުދިންނަށް ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ކުރިމަތިވަނީ ސިސްޓިކް ފައިބްރޯސިސް ގެ ސަބަބުންނެވެ. އަދި %26 ކުދިންނަށް މިމައްސަލަ ދިމާވަނީ ޕްރައިމަރީ ސިލިއަރީ ޑިސްކައިނީސިއާ(primary ciliary dyskinesia)  ގެ ސަބަބުންނެވެ (އެންއައިއެޗް، 2023). މީގެ އިތުރުން ދިފާޢީ ނިޒާމަށް އަސަރުކުރުވާ ހާލަތްތަކުގެ ސަބަބުން ވެސް ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ކުރިމަތިވެދާނެ އެވެ. މިސާލަކަށް %53 ބޮޑެތި މީހުންނަށް ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ކުރިމަތިވަނީ "ކޮމަން ވޭރިއެބަލް އިމިޔުނޯޑެފިޝިއެންސީ"(common variable immunodeficiency) އޭ ކިޔޭ ހާލަތުގެ ސަބަބުންނެވެ (އެންއައިއެޗް، 2023). 

ބޮޑެތި މީހުންނަށް ފުއްޕާމޭގެ ތަފާތު ބަލިތައް ކަމުގައިވާ ކްރޯނިކް އޮބްސްޓްރަކްޓިވް ޕަލްމޮނަރީ ޑިޒީޒް (%50-%35 އިންސައްތަ މީހުންނަށް) އަދި ނޭވާހިއްލުން (%40-%25 އިންސައްތަ މީޙުންނަށް) ފަދަ ބަލިތަކުގެ ސަބަބުން ވެސް ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ކުރިމަތި ކުރުވައެވެ (އެންއައިއެޗް، 2023).

ކުޑަކުދިންނަށް ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ކުރިމަތިކުރުވާ ސަބަބުތަކުގެ ތެރޭގައި އެންމެ އާންމުކޮށް ފާހަގަކުރެވެނީ ސިސްޓިކް ފައިބްރޯސިސް، ޕްރައިމަރީ ސިލިއަރީ ޑިސްކައިނީސިއާ އަދި ދިފާޢީ ބާރު ދަށްވާ މައްސަލަތަކާއި ހާލަތްތަކެވެ. މިކަންކަމުގެ ސަބަބުން ބޮޑެތި މީހުންނަށް ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ކުރިމަތިވަނީ ވަރަށް މަދުންނެވެ. ބޮޑެތި މީހުންނަށް ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ކުރިމަތިވުމުގެ ހިރާސް އިތުރުކުރާ ބަލިތަކުގެ ތެރޭގައި ނޭވާހިއްލުން، ކްރޯނިކް އޮބްސްޓްރަކްޓިވް ޕަލްމޮނަރީ ޑިޒީޒް، ރޫމަޓޮއިޑް އާތުރައިޓިސް، ގެސްޓްރޯއީސަފޭޖިއަލް ރިފްލަކްސް ޑިޒީޒް ނުވަތަ މަތިންއަރާ ބަލި، އިންފްލެމޭޓަރީ ބަވަލް ޑިޒީޒް އަދި ކްރޯންސް ޑިޒީޒް ފަދަ ބަލިތައް ހިމެނެއެވެ (އެންއައިއެޗް، 2023).  

އަލާމާތްތައް

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް އަށް މަގުފަހިކުރުމަށް ވައިހިނގާ މަގަށް ލިބޭ ގެއްލުންތައް ކުރިމަތިވާން ގިނަ ފަހަރު ކުޑައިރު ނޫނީ ޅަފަތުގައި ފަށައެވެ. ނަމަވެސް ތަކުރާރުކޮށް ގާތްގާތުގައި ފުއްޕާމޭގެ އިންފެކްޝަންތައް ޖެހޭތައް އެތައް މަހެއް ނޫނީ އަހަރެއް ނުވަނީސް އަލާމާތްތައް ފެންނާކަށް ނުފަށައެވެ. ނޫނީ ފާހަގައެއް ނުކުރެވެއެވެ. ތަކުރާރުކޮށް ޖެހޭ އިންފެކްޝަންތަކުގެ ސަބަބުން ފުއްޕާމެޔަށް ގެއްލުންވުމާއި، ރަނގަޅުވެގެން ދިއުމުގެ ބުރެއް ފެށިގެން ދެއެވެ. މިގޮތަށް ތަކުރާރުކޮށް ޖެހޭ އިންފެކްޝަން ތަކުގެ ސަބަބުން ފުއްޕާމޭ ދުޅަވެ. ދަވަ ނޫނީ އަރިދަފުސް ޖަމާވާގޮތް ވެއެވެ. ފަރުވާކޮށްގެން ދަވަތައް ސާފުކުރެވުނަސް، ފުއްޕާމޭގައި އުފެދޭ ދުޅައިގެ ސަބަބުން ފަހުން އަނެއްކާ ވެސް އިންފެކްޝަން ޖެހުމުގެ ހިރާސް އިތުރުވެގެން ދެއެވެ. ފަހުން ޖެހޭ އިންފެކްޝަން ގެ ސަބަބުން މި "ބުރު" ( ފުއްޕާމޭ ދުޅަވުން + ރަނގަޅުވުމުގެ ބުރު ) އަލުން ފެށިގެން ދެއެވެ (އެންއައިއެޗް، 2023).   

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ގެ އަލާމާތްތަކުގެ ތެރޭގައި އަންނަނިވި އަލާމާތްތައް ހިމެނެއެވެ.

·         ކޮންމެ ދުވަހަކު ކެއްސުން : ކެއްސުން ނުފިލާ 8 ހަފްތާވަރު ވަންދެން ވެސް ހުރެދާނެ އެވެ (އެންއައިއެޗް، 2023).    

·         ކެއްސުމާއި އެކު ވަރަށް ބައިވަރު އަރިދަފުސް ނޫނީ ދަވައައުން

·         ގާތްގާތުގައި އަރިދަފުސް ރޯގާ ޖެހުން

·         ކެއްސާފައި އަންނަ އަރިދަފުހުގައި ނުބައިވަސް ހުރުން

·         ނޭވާކުރުވުން

·         ނޭވާލާއިރު ތޫލިއަޑުހުރުން

·         ކެއްސާއިރު ލޭއައުން

·         އިގިލިތަކުގެ ކޮޅު ބަޅުވެ، ސަމުސަލުގެ ކޮޅު ހުންނަ ބައްޓަމަށް ބަދަލުވުން (ކްލެވެލެންޑްކްލިނިކް، 2024).

·         މޭގައި ރިހުން

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ހުންނަ މީހުންނަށް ދޭތެރެއިން ރަނގަޅުވެލާފައި ހުރެފައި، ދޭތެރެއަކުން ގޯސްވުމަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެކެވެ. އެގޮތުން ރަނގަޅަށް ހުރެފައި ކުއްލިއަކަށް ބްރޮންކިއެކްޓާސިސް ގެ ހާލަތު ގޯސްވުމުން އަންނަނިވި އަލާމާތްތައް ފެނިދާނެ އެވެ (ކްލެވެލެންޑްކްލިނިކް، 2024).

·         ހުންއައުން

·         ހީކެރުވުން

·         އާދަޔާ ޚިލާފަށް ވަރުބަލިވުން

·         ނޭވާކުރުވުން

·         ރޭގަނޑަށް ދާހިއްލުން

ދިމާވެދާނެ ނުރައްކާތައް

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ގެ ސަބަބުން ފުއްޕާމެޔަށް ބޮޑަށް ގެއްލުން ވެފައިވާނަމަ ފަހަރުގައި ފުރާނަޔަށް ނުރައްކާވާ ފަދަ ހާލަތްތައް ކުރިމަތިވުމަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެކެވެ. އެގޮތުން ދިމާވެދާނެ ބައެއް ކަންތައްތައް ތިރީގައި މިވަނީ އެވެ (ކްލެވެލެންޑްކްލިނިކް، 2024).

·         ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ މަސައްކަތް ހުއްޓުމަށް އައުން

·         ފުއްޕާމެޔަށް ލޭއެޅުން އަދި ކެއްސާއިރު ލޭއައުން

·         ފުއްޕާމޭ ކޮލަޕްސްވުން ނޫނީ ނިއުމޯތޮރަކްސް ކުރިމަތިވުން

·         ފަރުވާގައި ބޭނުންކުރާ އެންޓިބަޔޮޓިކްތަކަށް ހޭނި ބޭހަށް ނުގުޑުން ކުރިމަތިވުން

·         ހިތުގެ މަސައްކަތްތައް ފޭލްވުން

ދެނެގަތުން

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ހުރިތޯ ދެނެގަތުމަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ކުރެވޭ ކަމަކީ ބަލިމީހާގެ ކިބައިން ބޭނުންވާ މައުލޫމާތުތައް އަހައި އޮޅުން ފިލުވުމެވެ. އެއަށްފަހު ކަށިގަނޑު އަޅައިގެން ފުއްޕާމެޔާއި ނޭވާލާ ނިޒާމުގައި އެއްވެސް ކަމެއް ފާހަގަވާން ހުރިތޯ ނޫނީ ޣައިރު ތަބީޢީ ކަމެއް ފާހަގަވޭތޯ ބަލާނެއެވެ. ޖިސްމާނީ ގޮތުން ހަށިގަނޑު ބެލުމަށްފަހު،  ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ނޫނީ ފުއްޕާމޭގެ އެހެން ބައްޔެއް ހުރިތޯ ބެލުމަށް އިމޭޖިންގ ޓެސްޓުތައް އަދި އެހެނިހެން ޓެސްޓުތައް ހެދުމަށް ލަފާދޭނެ އެވެ. އެގޮތުން ހަދަން ލަފާދީފާނެ ޓެސްޓުތައް ތިރީގައި މިވަނީ އެވެ (ކްލެވެލެންޑްކްލިނިކް، 2024).

·         ފުއްޕާމޭގެ އެކްސްރޭ ނެގުން

·         ފުއްޕާމޭގެ ސީޓީ ސްކޭން ހެދުން

·         ލޭގެ ޓެސްޓުތައް ހެދުން

·         ކުޅު ޓެސްޓުކުރުން

·         ފުއްޕާމޭ މަސައްކަތްކުރާ ގޮތް ބެލުމަށް ޓެސްޓުހެދުން

·         ޖެނެޓިކް ޓެސްޓިންގ

·         ސިސްޓިކް ފައިބްރޯސިސް ހުރިތޯ ބެލުމަށް "ސްވެޓް ކްލޮރައިޑް ޓެސްޓު" ހެދުން

·         ބްރޮންކޮސްކަޕީ ހެދުން

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް އަށް ޝައްކުކުރެވޭނަމަ އެންމެ ފުރަތަމަ ކުރެވޭ ކަމަކީ ފުއްޕާމާގެ އެހެން ބައްޔެއް ހުރިތޯ ކަށަވަރުކުރުމެވެ. 

ފަރުވާ

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް އަކީ އެއްކޮށް ރަނގަޅުކުރެވޭ ބައްޔެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް ބަލީގެ އުދަނގޫތަކަށް ފަރުވާކޮށްގެން ލުއިކަން ހޯދިދާނެ އެވެ. އެގޮތުން ފަރުވާކުރުމުގައި މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި އަމާޒުކުރަނީ ފުއްޕާމޭގައި ހުންނަ ދަވަތައް ސާފުކޮށްދީ، އިންފެކްޝަން ކުރިމަތިވުމުން ރައްކާތެރި ކުރުމަށެވެ. އަދި ބަލީގެ ސަބަބުން ކުރިމަތިވާ އިތުރު ނުރައްކާތައް ކުރިމަތިވުމުން މިންޖުކޮށްދީ ރައްކާތެރިކޮށްދިނުމަށެވެ. ބަލިމީހާގެ ހާލަތަށް ރިޢާޔަތްކޮށް ބޭސް ދިނުމުގެ އިތުރުން ފިޒިކަލް ތެރަޕީ ވެސް ބައެއް ފަހަރު ދޭންޖެހިދާނެ އެވެ. ބައެއް ފަހަރު ފުއްޕާމޭގައި ހުރި ދަވަތައް ބޭރުކުރުމަށް މެޑިކަލް ޑިވައިސް އެއް ވެސް ބޭނުންކުރަން ޖެހިދާނެއެވެ (ކްލެވެލެންޑްކްލިނިކް، 2024).  

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ކުރިމަތިވަނީ ވަކި ބައްޔެއް ނޫނީ ޞިއްހީ ހާލަތަކާ ގުޅިގެންނަމަ، އެބައްޔަކަށް ފަރުވާކުރުމުން ބްރޮންކީއެކްޓަސިސްގެ އުދަނގޫތައް ވެސް ލުއިވެގެން ދެއެވެ. ބްރޮންކީއެކްޓަސިސްގެ އަސަރު ހުރީ ފުއްޕާމޭގެ ވަރަށް ކުޑަ ތަންކޮޅެއް ކަމުގައިވާނަމަ މަދުން ނަމަވެސް އޮޕަރޭޝަން ކުރަންޖެހޭ ފަހަރު އާދެއެވެ (ކްލެވެލެންޑްކްލިނިކް، 2024).

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް އާއި ގުޅިގެން ދެވޭ ފަރުވާ އަމާޒުކުރަނީ މައިގަނޑު 3 ކަމެއް ހާޞިލްކުރުމަށެވެ. އެއީ:-

·         ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ކުރިމަތި ކުރުވި ހާލަތަށް ނުވަތަ އިންފެކްޝަން އަށް ފަރުވާކުރުން

·         ފުއްޕާމެއިން ދަވަތައް ބޭރުކޮށް ސާފުކޮށްދިނުން

·         ބައްޔާއި ގުޅިގެން ކުރިމަތިވާ ނުރައްކާތައް މެދުވެރިވިޔަނުދީ ރައްކާތެރިކޮށްދިނުން

މިކަންކަން ހާޞިލްކުރެވެނީ ބޭސްދިނުން، ދިޔާތަކެތި ގިނައިންދީ ހަށިގަނޑުގައި ފެނުގެ ބައި ރަނގަޅުކުރުން އަދި މެޔަށްދޭ ފިޒިކަލް ތެރަޕީ ނުވަތަ ޗެސްޓް ފިޒިކަލް ތެރަޕީ ދީގެންނެވެ. ބްރޮންކީއެކްޓަސިސްގެ އަސަރުހުރީ ހަމައެކަނި ފުއްޕާމޭގެ އެއް ހިސާބެއްގައި ނަމަ، ނޫނީ ވަރަށް ބައިވަރު ލޭ ފުއްޕާމެއިން ބޭރުވާނަމަ، ފަހަރުގައި އޮޕަރޭޝަން ކުރަންޖެހިދާނެ އެވެ. ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ގެ ސަބަބުން ފުއްޕާމޭގެ މަސައްކަތަށް ހުރަސްއެޅި، ނޭވާލުމަށް އުދަނގޫވާނަމަ، އޮކްސިޖަން ތެރަޕީ ދޭންޖެހިދާނެ އެވެ (އެންއައިއެޗް، 2023).      

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް އާއި ގުޅިގެން ދޭ ފަރުވާގެ ސަބަބުން އިންފެކްޝަން ކުޑަކޮށްދީ، ދަވަތައް ބޭރުކޮށްދީ، އަދި އިންފެކްޝަން އުފެދުމަށް މެދުވެރިވި ޖަރާސީމު މަރައި ނައްތާލައެވެ. ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ހުރިނަމަ، އާންމުކޮށް ދީއުޅޭ ފަރުވާތައް ތިރީގައި މިވަނީ އެވެ.

(ހ) އެންޓިބަޔޮޓިކްތައް : އެންޓިބަޔޮޓިކް އަކީ ބެކްޓީރިޔާ ގެ ސަބަބުން ޖެހޭ އިންފެކްޝަން ތަކަށް ފަރުވާކުރުމަށް ބޭނުންކުރެވޭ ބޭސް ތަކެކެވެ. އާންމު ގޮތެއްގައި ގުޅަ ބޭހުގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރި ނަމަވެސް، މަތީ މިންވަރަކަށް އިންފެކްޝަން ހުރިނަމަ، އިންޖެކްޝަންގެ ގޮތުގައި ސީދާ ލެޔަށް އެންޓިބަޔޮޓިކް ފޮނުވައިގެން (އައިވީކޮށްދިނުން) ވެސް އެންޓިބަޔޮޓިކްގެ ފަރުވާ ކުރިޔަށް ގެންދެވެއެވެ. ބައެއް ފަހަރު އިންހޭލްކޮށްގެން ދޭ އެއްޗެއްގެ ގޮތުގައި ވެސް އެންޓިބަޔޮޓިކް ފޯރުކޮށް ދެވެއެވެ. ނޫނީ އާވިއަރުވައިގެން ވެސް ފޯރުކޮށް ދެވެއެވެ (ކްލެވެލެންޑްކްލިނިކް، 2024).  ފުއްޕާމޭގައި އުފެދޭ މިފަދަ އިންފެކްޝަންތަކަށް ފަރުވާކުރުމަށް އާންމު ގޮތެއްގައި 14 ދުވަހުގެ މުއްދަތަށް އެންޓިބަޔޮޓިކް ކުރިޔަށް ގެންދަން ޖެހެއެވެ (އެންއައިއެޗް، 2023). ބައެއް ފަހަރު ނުރައްކާތެރި މިންވަރަކަށް އިންފެކްޝަންގެ އަސަރު ހުރިނަމަ، އައިވީގެ ގޮތުގައި ވެސް އެންޓިބަޔޮޓިކް ނަގަން ޖެހިދާނެ އެވެ. އަދި މީގެ އިތުރުން ދާއިމީ ސިފައެއްގައި އިންފެކްޝަން ހުރިނަމަ، ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ގޯސްވެގެން ދިއުން ކުޑަކުރުމަށްޓަކައި އިންހޭލްކޮށްގެން ވެސް އެންޓިބަޔޮޓިކް ނަގަންޖެހިދާނެ އެވެ (އެންއައިއެޗް، 2023).           

(ށ) މެކްރޯލައިޑްސް(macrolides): މިއީ ވެސް އެންޓިބަޔޮޓިކޭ އެއްފަދައިން އިންފެކްޝަން އަދި އިންފްލެމޭޝަން އަށް ފަރުވާކުރުމަށް ބޭނުންކުރެވޭ ބޭސްތަކެކެވެ (ކްލެވެލެންޑްކްލިނިކް، 2024).

(ނ) ދަވަ ބޭރުކުރާ ބޭސްތައް (expectorants): މިއީ އޮލަކޮށް ގަނޑުގަނޑަށް ހުންނަ އަރިދަފުސް ނޫނީ ދަވަތައް ދިޔާކޮށްދީ، ބޭރުކުރުމަށް އެހީތެރިވެދޭ ބޭސް ތަކެކެވެ. މީގެ ތެރޭގައި ބޮޑަށް ހިމެނެނީ ކެއްސާތީ ބޭނުންކުރާ ބޭސްތަކެވެ (ކްލެވެލެންޑްކްލިނިކް، 2024).  

(ރ) ފިޒިކަލް ތެރަޕީ (physical therapy): ބްރޮންކިއެކްޓާސިސް ހުރުމުން ފޯރުކޮށްދޭ ފިޒިކަލް ތެރަޕީ ތަކުގެ ތެރޭގައި ފުއްޕާމޭގެ ތެރޭގައި ހުންނަ ދަވަތައް ބޭރުކުރުމަށް ބަލިމީހާ ވަކި ގޮތަކަށް ނޫނީ ވަކި ޕޮޒިޝަން އެއްގައި ބޭއްވުން(postural drainage)، އަދި ޗެސްޓް ޕަރކަޝަން ތެރަޕީ(chest percussion therapy) ފަދަ ފަރުވާތައް ހިމެނެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ބައެއް ފަހަރު "ބްރީތިންގ އެކްސަސައިޒް"(breathing exercise) ހެދުމަކީ ވެސް ދަވަތައް ބޭރުކުރުމަށް އެހީތެރިވެދޭ ކަމެކެވެ (ކްލެވެލެންޑްކްލިނިކް، 2024).  

(ބ) މެޑިކަލް ޑިވައިސް (medical device): ފުއްޕާމޭގައި ހުންނަ ދަވަތައް ބައިކޮށް، ބޭރުކުރުމަށް އެހީތެރިވެދޭ މެޑިކަލް ޑިވައިސްތައް ހުރެއެވެ. މިފަދަ ޑިވައިސް ތަކުގެ ތެރޭގައި "އޮސިލޭޓިންގ ޕޮޒިޓިވް އެކްސްޕައިރޭޓަރީ ޕްރެޝަރ"(PEP) ޑިވައިސް އަދި "ޕަރކަޝިވް ވެސްޓް"(percussive vest) ފަދަ ޑިވައިސްތައް ހުރެއެވެ (ކްލެވެލެންޑްކްލިނިކް، 2024).

(ޅ) އެހެނިހެން ބޭސްތައް : މީގެ އިތުރުން އަންނަނިވި ބޭސްތައް ވެސް ފަހަރުގައި ފަރުވާގެ ތެރޭގައި ހިމެނިދާނެ އެވެ.

·         ބްރޮންކޯޑައިލޭޓަރސް : މީގެ މާނައަކީ ވައިހިނގާމަގު ފުޅާކޮށްލުމެވެ. އެހެންކަމުން މިފަދަ ބޭސްތައް ދިނުމުން ކުރުގެޅި ހިމަވެފައިވާ ވައިހިނގާމަގު، ހަމައަކަށް އަޅުވައި ފުޅާކޮށްލައެވެ. މީގެ ސަބަބުން ވައިހިނގާމަގު ހުޅުވި ނޭވާލުން ފަސޭހަ ވެއެވެ. މިފަދަ ބޭސްތައް ބޮޑަށް ބޭނުންކުރެވެނީ ނޭވާލާއިރު އެތެރެއަށް ދަމައިގެންނެވެ. ނޫނީ އާވިއަރުވައިގެންނެވެ. އިންހޭލް ނޫނީ ނޭވަޔާއެކު އެތެރެއަށް ފޮނުވާގޮތަށް މިފަދަ ބޭސްތައް ބޭނުންކުރުމުން އޭގެ އަސަރު އަވަހަށް ކުރެއެވެ. ސަބަބަކީ އެގޮތަށް ނެގުމުން ސީދާ ފުއްޕާމެޔަށް ބޭސް ވާޞިލްވާތީ އެވެ. ބައެއް ފަހަރު ޗެސްޓް ފިޒިކަލް ތެރަޕީގެ ކުރިން މިބޭސް ނަގަން ލަފާދީފާނެ އެވެ.

·         އިންހޭލްޑް ސްޓީރޮއިޑް : ސްޓީރޮއިޑް އަކީ ވެސް އިންފްލެމޭޝަން އަށް ފަރުވާކުރުމަށްދެވޭ ބޭހެކެވެ. ނަމަވެސް ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ގެ ފަރުވާގައި އިންހޭލްޑް ސްޓީރޮއިޑް ދީއުޅެނީ ކުރިން ނޭވާހިއްލުން ނޫނީ ސީއޯޕީޑީ ފަދަ ފުއްޕާމޭގެ ބައްޔެއް ހުރިނަމަ އެވެ.

ރައްކާތެރިވުން

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް އިން ރައްކާތެރިވެ ހުރުމަށް ކުރެވޭނެ ކަމަކީ ފުއްޕާމޭ ދުޅަހެޔޮކޮށް ބެހެއްޓުމަށް މަސައްކަތް ކުރުމެވެ. އެގޮތުން ކުރެވިދާނެ ބައެއް ކަންތައްތައް ތިރީގައި މިވަނީ އެވެ.

·         ގަވާއިން ޖަހަންޖެހޭ ވެކްސިންތައް ޖެހުން : މިސާލަކަށް އިންފުލުއެންޒާ ވެކްސިން، ނިއުމޯކޯކަލް ވެކްސިން ފަދަ ވެކްސިންތައް ޖެހުމަކީ މުހިއްމު ކަމެކެވެ. އާންމުކޮށް ވެކްސިން އިން ރައްކާތެރިވެވޭ ބައެއް ބަލިތައް ކަމުގައިވާ ހިމަބިހި، ނިއުމޯކޯކަލް ޑިޒީޒް، އިންފުލުއެންޒާ އަދި ހޯއްގޮވާ ކެއްސުން ފަދަ ބަލިތަކަކީ ބްރޮންކިއެކްޓާސިސް ކުރިމަތިކުރުވުމުގެ ހިރާސް އިތުރުކުރާ ނޫނީ ބަލިހުރިނަމަ ބަލީގެ ހާލަތު އިތުރަށް ގޯސްކުރުވާ ބަލިތަކަކެވެ. މިބަލިތަކަކީ ދުރާލާ ވެކްސިން ޖަހައިގެން ވެސް ރައްކާތެރިވެވިދާނެ ބަލިތަކެކެވެ.

·         ފުއްޕާމެޔަށް ޖެހޭ އިންފެކްޝަންތަކަށް ލަސްނުކޮށް ފަރުވާކުރުން ނޫނީ ފަރުވާ ކުރިޔަށް ގެންދިއުން : މިސާލަކަށް ޓީބީ ކަހަލަ ދިގު މުއްދަތަކަށް ބޭސް ކާންޖެހޭ ބަލިތަކަށް ދީފައި ހުންނަ ބޭސްތައް ގަވާޢިދުން ބޭނުންކުރުމަކީ މުހިއްމު ކަމެކެވެ.

·         ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލުކުރުން ފަދަ އާދަތަކާ ދުރުހެލިވުން: މިފަދަ އާދަތަކާއި ދުރުހެލިވުމަކީ ބްރޮންކިއެކްޓާސިސް ކުރިމަތިވުމުގެ ހިރާސް ކުޑަކޮށްދޭނެ ކަމެކެވެ.

·         ދުންފަތުގެ ދުމަށް ހުށަހެޅުމުން ރައްކާތެރިވުން : ދުންފަތުގެ ދުމުން ރައްކާތެރިވެ ދުރުހެލިވުމަކީ ބްރޮންކިއެކްޓާސިސް ކުރިމަތިވުމުގެ ހިރާސް ކުޑަކޮށްދޭނެ ކަމެކެވެ.

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް ހުރިނަމަ ދިރިއުޅުމުގައި ސަމާލުކަންދޭންޖެހޭ ކަންތައްތައް

ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް އަކީ އެއްކޮށް ރަނގަޅުނުކުރެވޭ ބައްޔަކަށް ވުމާއެކު އެންމެ އެދެވޭ ގޮތަކީ ބްރޮންކީއެކްޓަސިސް އާއި އެކު ދިރިއުޅުން ކުރިޔަށް ގެންދަން ދަސްކުރުމެވެ. އެގޮތުން އާންމު ދިރިއުޅުމުގައި ކުރެވިދާނެ ބައެއް ކަންތައްތައް ތިރީގައި މިވަނީ އެވެ.

·         ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލުކުރުމުން ދުރުހެލިވުން

·         ދުންފަތުގެ ދުމުން ރައްކާތެރިވެހުރުން

·         ގަވާއިދުން ކަސްރަތުކުރުން

·         މިންހެޔޮ ކެއުމުގެ އުސޫލުތަކަށް ކެއުން ބައްޓަންކުރުން

·         ގަވާޢިދުން ޑޮކްޓަރަށް ދައްކައި ދީފައި ހުންނަ ބޭސްތައް ގަވާޢިދުން ބޭނުންކުރުން

·         ގިނައިން ދިޔާތަކެތި ބޭނުންކުރުން

·         އިންފުލުއެންޒާ، ނިއުމޯކޯކަލް ޑިޒީޒް ފަދަ ބަލިތަކަށް ގަވާއިދުން ވެކްސިން ޖެހުން

·         އަތުގެ ސާފުތާހިރުކަމަށް ރައްކާތެރިވުން

·         ކެއްސާ ކިނބިހި އަޅާއިރު އަނގަޔާއި ނޭފަތް ނިވާކުރުން

ނޯޓް: މިއީ މައުލޫމާތު ފެތުރުމުގެ ނިޔަތުގައި ލިޔެފައިވާ ލިޔުމެކެވެ.

މައުލޫމާތު

·         https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21144-bronchiectasis

·         https://www.nhs.uk/conditions/bronchiectasis/#:~:text=Bronchiectasis%20is%20a%20long%2Dterm,usually%20brings%20up%20phlegm%20(sputum)

·         https://www.lung.org/lung-health-diseases/lung-disease-lookup/bronchiectasis/learn-about-bronchiectasis

·         https://www.nhlbi.nih.gov/health/bronchiectasis